Uykunun tüm genel sağlık durumu ve sosyal yaşamı etkilediği kaçınılmaz bir gerçek. Bu gerçeğe rağmen uyku sağlığı hakkında bilgi birikiminin az olması olması, uyku düzenini öncelik haline getirmemek, uyku bozukluklarının yarattığı problemleri anlayamamak veya göz ardı etmek genel sağlık seviyesi ve hayat kalitesini ciddi derecede olumsuz etkiler.
Kişinin bir uyku bozukluğu olduğunu fark etmesi ile bir uzmana başvurması arasında geçen süre, tanı sürecini de etkiler. Bu süreçte kişi bazen uyku bozukluğuna karşı kendi kendine çözüm arayışına girebilir (örneğin, bitkisel çaylar, reçetesiz ilaçlar). Bu durum semptomların tanınmasını geciktirebilir.
Özellikle Insomnia veya hafif uykusuzluk gibi durumlarda, semptomlar yavaş yavaş gelişebilir ve kişi bu durumu başlangıçta strese veya geçici bir duruma bağlayabilir. Bu sebeple uyku bozukluklarının fark edilmesi aylar hatta yıllar sürebilir.
Uyku sorunu yaşadığınızı düşünüyorsanız veya günlük hayatınızda şikayetçi olduğunuz noktalar var fakat sebebini anlayamıyorsanız aşağıda uyku bozukluğunu tespit edebilmek için kullanılan anketlerdeki birkaç temel soruya göz atmanızda fayda var;
Uyku Kaliteniz ve Uyku Alışkanlıklarınız Nasıl?
- Genel Uyku Süresi: Ortalama olarak bir gecede kaç saat uyuyorsunuz?
Genellikle günlük 7 saatlik uyku önerilmesine rağmen uyku süresi kişiden kişiye değişir. Uyku süresi her ne kadar kişiden kişiye göre değişen bir konu olsa da genellikle minimum 6 saat uyuma süresi beyin sağlığı açısından önerilmektedir.
- Uyuma Süresi: Uykuya dalmanız genellikle ne kadar sürüyor?
Gece yatağa gittikten sonra uykuya dalmanız uzun süre alıyorsa bu konuda yardım almanız gerekebilir. İlk etapta yatağa yalnızca uykunuz geldiği zaman gitmenizi ve yatakta kitap okumak, yemek yemek, telefona bakmak gibi aktivilerden uzak durmanız faydalı olabilir.
- Gece Uyanmaları: Gece boyunca kaç kez uyanıyorsunuz?
Uyumadan önce bol sıvı tüketmek, şeker hastalığı gibi sebepler geceleri sık sık uyanmanıza sebep olabilir. Fakat bu gibi etkileyici faktörler olmadan da geceleri sık sık uyanmak eğer nörolojik bir hastalıktan kaynaklanıyor olabilir.
- Erken Uyanma: Sabah planladığınızdan erken uyanıp tekrar uyuyamıyor musunuz?
- Gündüz Yorgunluğu: Gün içerisinde yorgun, bitkin ya da uykulu hissediyor musunuz?
Eğer gün içinde uykusuz hissediyorsanız, gece uyumanıza rağmen gün içinde de sık sık uyumak istiyorsanız bir nörolog veya göğüs hastalıkları uzmanına danışmanızda fayda var.
Günlük Yaşam Kaliteniz İyi mi?
- Uyandıktan Sonra Dinlenmiş Hissetme: Uyandıktan sonra kendinizi dinlenmiş hissediyor musunuz?
- Uyku Tatmini: Genel olarak uyku kalitenizden memnun musunuz?
- Kabuslar veya Anormal Uyku Deneyimleri: Kabuslar, uyku paralizisi veya diğer anormal uyku deneyimleri yaşıyor musunuz?
Özellikle gün içinde yorgunluk hissediyorsanız veya uykularınız sık sık nefes kesilmesi ve/veya kabuslar sebebiyle bölünüyorsa vakit geçirmeden bir nöroloji hekiminden destek almalısınız. Bu gibi durumlar tıbbi yardım gerektirmektedir.
- Odaklanma Sorunları: Gündüzleri dikkat dağınıklığı ya da odaklanma zorluğu yaşıyor musunuz?
Odaklanma ve dikkat dağınıklığı sorunları birçok farklı konuyla alakalı olabileceği gibi, uyku bu sorunları en çok tetikleyen noktalardan biridir. Uzun süredir odaklanma sorunu yaşamanızın sebebi yetersiz veya kalitesiz uykularınız olabilir.
- Motor Araç Kullanma Güvenliği: Araba kullanırken uyuklama riski yaşadığınız oldu mu?
Araç ve makine kullanımı esnasında sık sık uykunuzun geldiğini farkediyorsanız acilen hekime danışmalısınız.
Uykuda Solunum ile İlgili Sorunlar Yaşıyor Musunuz?
- Horlama: Uyurken horladığınız size söylendi mi?
- Apne: Uykuda nefes durması yaşadığınız fark edildi mi?
- Sabah Baş Ağrısı: Sabah uyandığınızda baş ağrınız oluyor mu?
Narkolepsi Hastası Olabilir Misiniz?
- Katapleksi: Ani kas zayıflığı veya düşme gibi belirtiler yaşıyor musunuz?
Gülme, şaşırma, korkma, heyecanlanma gibi duygusal tepki verilen anlarda kaslarınızda güçsüzlük hissettiğiniz oldu mu? Böyle bir durumda beklemeden hekime danışmalısınız çünkü Narkolepsinin bir alt kırılımı olan Katapleksi sendromundan muzdarip olabilirsiniz.
- Uyku Atakları: Gündüz saatlerinde aniden bastıran uyuma ihtiyacı yaşıyor musunuz?
Gün içinde uykunun gelmesi uyku bozukluğunun en somut belirtilerinden biri olması sebebiyle eğer narkolepsiye sahip olduğunuzdan şüpheleniyorsanız bu konuda da kendi öz değerlendirmenizi yapıp gerekli aksiyonları almalısınız.
- Hipnagogik Hallüsinasyonlar: Uykuya dalarken gerçekçi rüyalar veya halüsinasyonlar görüyor musunuz?
Eğer yukarıda soruları cevapladıktan sonra uyku düzeninizde bir problem olduğundan şüpheleniyorsanız, bunu ihmal etmeyip profesyonel yardım almanız büyük önem taşır.
Unutmayın ki, sağlıklı bir uyku, sağlıklı bir yaşamın temel taşlarından biridir. Kendi sağlığınıza gereken önemi vermek için uykunuzu ciddiye almalı ve gerektiğinde bir nöroloji ve/veya göğüs hastalıkları hekimine başvurmalısınız.
